بررسی برخی مفاهیم مشتبه در اخلاق اسلامی(اعتمادبه نفس تکبر،حسن معاشرت،چاپلوسی،توکل،بیکارگی)

در مباحث اخلاقی یکی از مباحث اساسی، تعریف دقیق وشناخت حد و مرز های اوصاف وجودی است، چه بسا این اوصاف بدلیل اهمال در این مورد با معنای مقابل آنها که از رذائل هستند مشتبه گردند، یکی از این اوصاف اعتماد به نفس است، که فضیلتی است بین دو رذیله، آنگاه که فرد درآن زیاده روی نموده و تنها به خود و توانایی های خود تکیه نماید و خود را برتر از دیگران ببیند، در دام تکبر و هر گاه در آن کم گزارد به حقارت نفس دچار گردد و فضیلت دیگر، حسن معاشرت است؛ گروهی به غلط هر گونه ستایشی را ناپسند می شمارند، در حالیکه اگر ستایش از آفات مدح(کذب، ریاء، غرور و فتور) مبری باشد، پسندیده است و بجا؛ ستودن بیش از آنچه شخص سزاوار آن است چاپلوسی و کمتر از ان درماندگی است و رشک بردن ودر نهایت جامعه ای می تواند بدون آفت تملق باشد که در آن معیارِ کار مثبت یا خدمت به مردم برترین ملاک شناسایی افراد و نظام های اجتماعی باشد و فضیلت سوم توکل می باشد؛ برداشتی که دین اسلام از توکل دارد، تکیه گاه تلاش، برنامه ریزی و علوم بشری است نه عامل لغو اعتبار آن و هرگز ربط بین پدیدهای جهان و تاثیر و تاثر را نفی نمی کند بلکه دستی غیبی را در ورای همه تغییرات جهان می بیند چرا که همان خداوندی که به توکل فرا خواند، به تلاش و کوشش هم دعوت نمود و به مسلمانان دستور میدهد که ضمن توکل بر خداوند بر اسباب نیز چنگ زنند و خود نیز در جهت جلب توجه خداوند بکوشند اما گروهی نیز بر خلاف گروه مذکور چنان غرق در اسباب و عوامل مادی می گردند که دست از توکل می شویند در حالیکه هر چین و شکن و هر بود و نبودی از جانب خداست و در نهایت انسان حداقل به دو جهت باید متوکل بر خدا باشد اول آنکه خداوند مسبب الاسباب است و دیگری اینکه چه بسا خداوندی که سبب ساز است،سبب سوز نیز گردد.